Escalatie dreigt in zwemwereld, overheid moet ingrijpen

Steeds meer Nederlandse gemeenten sluiten hun zwembaden. Het belang van zwemveiligheid en recreëren staat hier niet meer boven het belang van onder andere het bouwen van huizen. Het is maar de vraag of gemeenten nog te overtuigen zijn om te investeren in beweging en gezondheid. 

In het Zuid-Hollandse Wateringen gaan gebruikers letterlijk de straat op om sluiting van zwembad De Waterman te voorkomen. Ook zwembad De Zeehoek in Wervershoof in Noord-Holland gaat dicht. Dat gebeurt vanwege financiële en personeel-technische redenen twee jaar eerder dan gepland. In 2021 werd uitgesproken dat de snelle bouw van huizen op dit terrein van groot belang is. 

Vanuit Den Haag is er een roep voor het bouwen van woningen door onder andere minister Hugo de Jonge. Hoe valt er door te dringen bij gemeenten dat het van levensbelang is om zwemles voor kinderen toegankelijk te maken en beweging van ouderen te bevorderen? Voor sommige gebruikers is het de enige manier van bewegen en werkt het pijnbestrijdend.

Het is aan Den Haag om een standpunt in te nemen over de toekomst van zwembaden. Het is al een tijdje code rood en met het omvallen van zwembaden is de waarschuwing in werking gezet.

De lente staat voor de deur en bij mooi weer verlangen wij allemaal naar zon, zee en strand. Maar zwemveiligheid wordt niet vaak besproken, terwijl dat heel belangrijk is. 

Donderdag presenteerde het Mulier Instituut de resultaten van het Nationaal Sportonderzoek. 58 procent van de 1517 ondervraagden vindt zwemmen in de natuur gevaarlijker dan in een zwembad. Wat mist in het onderzoek, is in hoeverre mensen zichzelf zwemvaardig vinden.

Vorig jaar zijn er in de zomer bijna wekelijks verdrinkingen geweest, en niet alleen onder kinderen. Ook tieners en volwassenen kwamen in de problemen. Dat komt doordat zij hun zwemvaardigheid overschatten. 

Er zijn grote verschillen in het ‘kunnen’ zwemmen. Veel volwassenen kunnen recreëren in het water, terwijl maar weinig mensen echt kunnen zwemmen met een goede slag. Die goede slag is onder andere nodig om jezelf te kunnen redden als je in de problemen komt. Daarnaast zijn er waaghalzen onder jongvolwassenen. Met of zonder alcohol op denken zij te kunnen zwemmen; zij zien geen gevaar. 

Juist dit deel van zwemveiligheid blijft zwaar onderbelicht: het aanleren aan (volwassen) mensen om zichzelf de vraag te stellen: kan ik dit eigenlijk wel? 

Het zou goed zijn als dat meegenomen wordt in vervolgonderzoek. Op dit vraagstuk moeten deze zomer de pijlen worden gericht.

Hoewel het voorjaar nog moet beginnen, neemt met het zicht op de zomer het verlangen naar de zon en de zee toe. Daarmee stijgen ook de zenuwen rondom verdrinkingen. Voor ouders van jonge kinderen is zwemles de belangrijkste weg om daar iets tegen te doen. Alleen: lukt dat nog wel? 

Jaarlijks sterven in Nederland bijna dertig kinderen aan (de gevolgen van) verdrinking, blijkt volgens De Telegraaf uit gegevens van het CBS. Om te zorgen dat mensen toch iets te kunnen bijdragen aan het gevoel van enige veiligheid, worden er allerlei type lessen aangeboden. De krant schrijft bijvoorbeeld over de ‘self rescue’ cursus’ voor baby’s door zwemlesorganisatie Children of the water van Zoë van Straaten. 

Zwemles lijkt voor jonge kinderen echter hoe langer hoe meer een ontoegankelijke luxe te worden. Met de huidige wachtlijsten in het land en het grote aantal zwembaden dat sluit of dat de toegang beperkt, kan het zomaar zijn dat het tot het tiende jaar duurt voor een kind op zwemles kan. 

Beseffen mensen wel dat zwemles een van de belangrijkste onderdelen van de opvoeding is, waarbij goed voorbereidend werk van groot belang is? Met een kleine vier maanden te gaan tot de aftrap van de zomer moeten bij veel meer mensen de zenuwen toenemen over zwemveiligheid.

Ouders moeten zich meer en beter gaan oriënteren op zwemlessen. Zij moeten geen wonderen verwachten: zonder snelzwemcursus zullen kinderen die nog moeten starten vóór de zomervakantie niet gegarandeerd kunnen zwemmen. 

Het nu al starten met zwemles, en waar mogelijk in de zomervakantie doorzwemmen, zijn essentieel voor ouders en kinderen in hun omgang met water.

Zwemveiligheid is een onderwerp dat zowel landelijk als lokaal prominenter op de agenda moet komen. Een preventieve aanpak met goed zwemonderwijs en voorlichting kan mensenlevens redden. In de Zeeuwse gemeente Tholen hebben ze daar een positieve stap voor genomen.

Zwemles is door het college in Tholen een onderdeel geworden van het armoedebeleid. Dit houdt in dat Thoolse kinderen waarvan de ouders onder de armoedegrens van 130 procent vallen, gebruik kunnen maken van gratis zwemles.

Dit is een stap die vanuit Den Haag aangemoedigd moet worden. Alleen al in de gemeente Tholen gaat het om 50 à 60 kinderen. Als je dit landelijk uit zou rekenen zit je op vele duizenden kinderen waarvan de ouders de zwemlessen niet kunnen betalen.

Zwemveiligheid mag niet financieel bekeken worden, maar dat gebeurt wel. Of dit nou op basis is van subsidieregelingen of het kleine budget wat jaarlijks in een waarschuwingscampagne gestoken wordt. Een goede verdeling van het geld kan mensenlevens redden. Pas als deze link gelegd wordt, kan er in Nederland echt aan de zwemveiligheid gewerkt worden. Complimenten voor de Gemeente Tholen die eigenhandig deze beslissing tot stand heeft gebracht. Hopelijk volgen er meer.

In 1998 werd het oude zwemsysteem, waar veel ouders mee zijn opgegroeid, gewijzigd naar het Zwem-ABC. Door deze verandering blijven veel ouders denken dat je alleen aan diploma A en B al voldoende hebt. Toch wil zwembad Tijenraan in Raalte onder de noemer zwemveiligheid ouders  verplichten het volledige ABC af te nemen, met de daarbij behorende kosten.

De Nationale Raad Zwemveiligheid, de grootste en enige door de overheid gesubsidieerde aanbieder van zwemdiploma’s, is voorstander van het Zwem-ABC. Ze houden hierbij geen rekening met de hoge kosten voor ouders en de kennis en kunde van het zwemonderwijs.

Het mag niet afgedwongen worden dat ouders, onder de noemer eigen bestwil, verplicht worden het diploma C af te nemen. Daarnaast is belangrijk dat kinderen blijven oefenen na het behalen van de diploma’s. Als dat niet gebeurd zullen kinderen figuurlijk achteruit zwemmen door het wegvallen van kennis.

Als het zwemdiploma C onder de aandacht moet komen, moet dat meer zijn dan ‘A’ voor aanleren, ‘B’ voor basisvaardigheden en ‘C’ voor het complete pakket. Ouders hebben daar weinig boodschap aan in deze dure tijden. Bewustwording en voorlichting is de enige manier om ouders te bewegen hun kind voor het diploma C op te laten gaan. Het afdwingen hiervan is niet de oplossing. ​​​​​

Het zwembad De Startsprong in Houten heeft een fikse energierekening, maar krijgt geen subsidie. Het bad kan geen aanspraak maken op gemeentelijke steun voor de sterk gestegen energielasten. Die lasten kan De Startsprong niet lang meer dragen. 

Commerciële zwembaden en zwemscholen door het hele land slaan alarm. Zij hebben last van huurstijgingen van 14 tot 24 procent, hoge energiekosten en zwemleskosten die fenomenaal hoog zijn. Ondertussen kunnen publieke zwembaden wel verder met een door de gemeente vastgesteld bedrag.

Wat is nu het verschil tussen privaat en publiek in zwembadland? Publiek is gemeentelijk vastgoed, dat vrijwel altijd gepacht wordt door een commerciële landelijke exploitant (voorbeelden hiervan zijn Optisport, Sportfondsen Nederland, Laco sportcentra en SRO). Hiervoor ontvangen die partijen vrijwel altijd exploitatievergoeding. Dit is een bedrag ter grootte van de huurkosten die met hetzelfde bedrag weer terugbetaald worden aan de gemeente. Daarnaast zijn er allerlei regelingen voor doelgroepen en activiteiten die het mogelijk maken om zwemlessen tegen een basistarief aan te bieden. 

Private zwembaden en zwemscholen moeten daarentegen alles zelf oplossen. De kosten voor het draaien van een eigen zwembad, stijgende huurlasten, energiekosten die worden doorberekend en personeelskosten die explosief blijven stijgen. Gevolg is dat de kosten voor een zwemles van commerciële partijen soms 200 procent hoger ligt dan bij een gemeentelijk zwembad.

De staatssteun is in strijd met de wet Markt en Overheid die onder toezicht staat van de Autoriteit Consument en Markt. Het kabinet moet voorkomen dat er een kaalslag in zwembadland ontstaat. Ze moeten gemeenten zoals Houten oproepen en waar nodig steunen om commerciële zwembaden en zwemscholen overheid te houden. Dit is belangrijk voor de zwemveiligheid in de gemeente. Hierbij moeten gemeenten afstappen van het argument dat zij geen bedrijven kunnen ondersteunen met een commercieel winstoogmerk.