Chilenen kunnen vaarwel zeggen tegen de Grondwet van Pinochet

De eindexamens 2020 zijn niet minderwaardig omdat het centraal eindexamen uitviel. Integendeel, zou ik zeggen. Ik heb me wild geërgerd aan de verhalen over het waardeloze coronadiploma van 2020, scholen die leerlingen hebben gematst, leerlingen die hun diploma gehaald hebben met twee vingers in de neus, enzovoort', omdat het centraal eindexamen is uitgevallen. Die verhalen zijn nergens op gebaseerd en zelfs onjuist. 

Resultaten 2020

In mijn onlangs verschenen rapport 'Agora en de uitdaging van het eindexamen'  besteed ik uitgebreid aandacht aan de eindexamens van 2020. Uit cijfers blijkt dat de schoolexamens zelfs moeilijker waren dan eerdere jaren. Het goede resultaat komt volgens mij mede doordat eindexamenleerlingen met minder examenstress hebben kunnen werken aan het verbeteren van hun resultaten.

Eindexamens 2021

Vorig jaar gingen het centraal eindexamen vanwege corona niet door, en behaalden leerlingen hun diploma op basis van 'alleen maar' het schoolexamen. Vrijdag 12 februari werd besloten dat dit jaar het centraal eindexamen wél doorgaat, maar met een aantal versoepelingen, zoals twee herkansingen in plaats van één, het mogen wegstrepen van een vak (niet-kernvak) waarvoor een onvoldoende is gehaald en het spreiden van het examen over twee tijdvakken.

Sinds 2014 zijn Europese financiële instellingen verplicht om in hun jaarverslagen te rapporteren over mensenrechten. Maar die Europese wet heeft in Nederland weinig effect gehad. Ook vóór de wet steeg de aandacht voor mensenrechten al. De aandacht nam voor én na de wet langzaam toe. De wet zelf heeft daar nauwelijks effect op gehad. De aandacht voor mensenrechten in jaarverslagen is nog altijd zeer beperkt.

Rapporteren over mensenrechten is verplicht sinds 2014

De EU Richtlijn uit 2014 geeft aan over welke niet-financiële zaken grote beursgenoteerde bedrijven (OOB’s) dienen te rapporteren in hun bestuursverslag. Naast bijvoorbeeld milieu-, sociale en werknemersaspecten en anti-corruptiemaatregelen is dat ook mensenrechten. Bedrijven moeten inzicht geven in hun beleid en prestaties op het gebied van mensenrechten(schendingen).

17 jaar mensenrechten bij Nederlandse financiële instellingen

Samen met mijn collega Thomas Thijssens onderzocht ik hoe grote Nederlandse banken en verzekeraars de afgelopen 17 jaar (2002-2018) hebben gerapporteerd over mensenrechten. Daarbij behandelen we de wetgeving niet, zoals in veel studies gebeurt, als een geïsoleerde gebeurtenis. We zien wetgeving meer als de uitkomst van de voortdurende interactie van de verschillende krachten binnen de specifieke institutionele context en we namen die institutionele context dan ook mee in hun onderzoek. Uit de resultaten blijkt dat rapportage over mensenrechten weliswaar toeneemt met de jaren, maar niettemin zeer gering van omvang blijft. De implementatie van Europese richtlijn laat geen duidelijke toename in rapportage zien. Je kunt je dan ook afvragen of de wet tot meer transparantie heeft geleid, of dat de wet eigenlijk alleen maar formaliseerde wat al gebeurde.

Het onderzoek is gepubliceerd in het Maandblad voor Accountancy en bedrijfseconomie

Hubers F, Thijssens T (2020) Human rights reporting under increasing institutional pressure. Maandblad Voor Accountancy en Bedrijfseconomie 94(7/8): 303-312.

Op 25 november is de Internationale dag van geweld tegen vrouwen. Dit initiatief komt uit de koker van de Verenigde Naties. De ‘International Day for the Elimination of Violence Against Women’ is de eerste dag van de ‘16 Days of Activism against Gender Violence’, een periode waarin individuen en staten worden aangemoedigd door middel van activiteiten en interventies voortgang te maken op dit terrein. De periode eindigt op 10 december, voor de goede verstaander: dat is de Internationale Dag voor de Mensenrechten.

Gender is meer dan vrouwelijk slachtofferschap

Dat aandacht voor de positie van meisjes en vrouwen wordt gevraagd is niet gek. Ook actueel onderzoek in ons land laat zien dat zij meer met slachtofferschap van geweld worden geconfronteerd dan jongens en mannen. Onderaan dit artikel staan de trieste cijfers. Maar op 25 november wordt een week ingeleid waarin aandacht wordt gevraagd voor de relatie tussen geweld en gender. Met gender wordt de maatschappelijke invulling bedoeld van begrippen zoals ‘man’ en ‘vrouw’ en andere identiteiten. Nu kan ik me niet aan de indruk onttrekken dat in relatie tot geweld het begrip gender versmald wordt tot vrouwelijke slachtoffers en mannelijke daders. Dat vind ik om twee redenen jammer.

Er zijn ook mannelijke slachtoffers van huiselijk geweld

Hoewel de cijfers laten zien dat vrouwen inderdaad meer slachtoffer van geweld worden, is het toch te kort door de bocht om te zeggen dat vrouwen problemen hebben en dat mannen die veroorzaken. De zojuist gepresenteerde cijfers laten immer ook zien dat mannelijk slachtofferschap heus geen uitzonderlijk gegeven is. Inmiddels hebben we in Nederland al zes opvanglocaties voor mannen die slachtoffer zijn geworden van huiselijk geweld, eergerelateerd geweld en/of mensenhandel.[2] Laten we deze slachtoffers niet over het hoofd zien.

Mannen als onderdeel van de oplossing

Een tweede reden is, dat ik aandacht voor geweld tegen vrouwen en meisjes graag op een meer positieve manier aan de man zou willen brengen. Uiteraard schuw ik repressie niet: bij ernstig grens overschrijdend gedrag zal een (strafrechtelijke) norm gesteld en gehandhaafd moeten worden. Maar ik denk dat alleen (aan)klagen (over) mannen ons niet verder zal helpen in de aanpak van geweld tegen vrouwen. Ik pleit ervoor om mannen daarnaast meer te gaan benaderen als onderdeel van de oplossing van het geweld in onze samenleving.

Laten we mannen meer aanspreken op hun verantwoordelijkheids- en hun positieve eergevoel waarin geen ruimte is voor losse handen en psychische druk. Laten we hen dan ook meteen duidelijk maken dat zij zelf veel te winnen hebben bij het terugdringen van geweld en het creëren van meer gelijkwaardige en rechtvaardige relaties tussen de genders.

De trieste cijfers

Metingen uit 2017 tonen dat onder de Nederlandse bevolking van 18 jaar en ouder 1 op de 20 (5,5%) volwassenen in een periode van vijf jaar naar eigen zeggen wel eens met een voorval van fysiek en/of seksueel geweld in huiselijke kring te maken heeft gehad. Het gaat om 6,2% van de vrouwen en 4,7% van de mannen. Dit zijn in totaal circa 747.000 mensen van 18 jaar of ouder. Zij zijn in de genoemde periode van vijf jaar slachtoffer geweest van minstens één incident dat werd gepleegd door iemand uit de brede huiselijke kring: van partner, ex-partner, andere gezins- en familieleden tot huisvrienden.

Bij een derde (34%) van deze mensen bleef het bij een eenmalig incident. Bij 41% kwam enkele malen een geweldsvoorval voor. Bijna 20% van de slachtoffers heeft structureel fysiek en/of seksueel huiselijk geweld meegemaakt; dat wil zeggen geweld dat maandelijks, wekelijks of dagelijks voorkomt. Het gaat hier om circa 97.000 vrouwen en circa 27.000 mannen.

Meer dan de helft van het huiselijk geweld (56%) is geweld door de partner of ex-partner. Van de vrouwen heeft 4,0% en van de mannen heeft 2,0% hier naar eigen zeggen in de vijf jaar voorafgaand aan het onderzoek mee te maken gehad. Naar schatting zijn circa 76.000 vrouwen en circa 13.000 mannen in een periode van vijf jaar het slachtoffer van structureel geweld door een partner of (ex-)partner geworden. Het gerapporteerde (ex-)partnergeweld betreft meestal lichamelijk geweld (72%); in de overige gevallen vindt seksueel geweld plaats of een combinatie van beide.[1]

Op 2 november 2020 is een petitie gestart waarin de overheid wordt opgeroepen om het beledigen van de islamitische profeet strafbaar te stellen. De petitie is inmiddels meer dan 100.000 keer ondertekend. Initiatiefnemer is imam Ismail Abou Soumayyah van de Quba-moskee in Den Haag. Ook imam Yassin Elforkani van de Blauwe Moskee in Nieuw-West riep afgelopen week op tot een dergelijk verbod. 

Ongelijke behandeling

Hoe moeten we het initiatief waarderen? Het initiatief ziet niet alleen toe op een beperking van de vrijheid van meningsuiting, maar stelt ook een ongelijke behandeling van ‘gelovigen’ voor en raakt daarmee de kern van godsdienstvrijheid.  Voorgesteld wordt immers om een status aparte toe te kennen aan de islam. Dit leidt niet alleen tot een ongelijke waardering van andere religies, maar ook tot een ongelijke waardering van enerzijds godsdienstige en anderzijds levensbeschouwelijke opvattingen. Hiermee komt ook de neutraliteit van de staat in religieuze aangelegenheden in het geding.

Initiatief maakt weinig kans

Hoewel het initiatief dus aan alle vereisten lijkt te voldoen om in behandeling genomen te moeten worden door de Kamer, lijkt de kans klein dat de Kamer daadwerkelijk tot handelen over zal gaan. De smalende godslastering is afgeschaft en ook de belediging van geloof is door de Hoge Raad van de baan geveegd. Een mogelijke invoering van de strafbare belediging van de islamitische profeet lijkt daarom niet aan de orde.

Lees ook mijn webcolumn De strafbaarstelling van de belediging van geloof [ https://www.ou.nl/-/belediging-geloof ]

Mirjam van Schaik is universitair docent Staatsrecht en rechtstheorie. Haar onderzoekt concentreert zich op mensenrechten, in het bijzonder de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging.

Op 3 november zijn twee ontsnapte chimpansees neergeschoten in DierenPark Amersfoort omdat zij gevaar opleverden voor de verzorgers en bezoekers. Een vervelend incident dat alleen maar verliezers kent. Tegelijkertijd is het wel het zoveelste incident in een veel langere reeks aan ongelukken in dierentuinen. Het maakt de vraag weer actueel of dierentuinen nog wel van deze tijd en zijn en of het nog wel te verdedigen is dat we dieren in dierentuinen opsluiten.

Het incident in Amersfoort is een zoveelste in een eindeloze reeks incidenten in dierentuinen. Het draagvlak voor dierentuinen brokkelt dan ook steeds verder af omdat mensen zich in toenemende mate afvragen wat ons het recht geeft deze intelligente dieren levenslang op te sluiten.

Educatieve functie

Waar dierentuinen in de 18e eeuw ontstonden uit imperialistische trots en feitelijk tentoonstellingen waren van exotische ‘overzeese’ dieren, baseren dierentuinen vandaag de dag hun bestaansrecht vooral op hun educatieve functie. Maar wat leren kinderen nu eigenlijk in DierenPark Amersfoort? Zij zien neurotische dieren en leren dat de mens de baas is, over alle dieren kan heersen en dat als een mens een fout maakt, dat een dier daarvoor de ultieme prijs betaalt. Het is de vraag of dat een les is die je kinderen vandaag de dag mee wil geven, terwijl de grootste problemen waar zij in hun leven mee te maken zullen krijgen juist veroorzaakt zijn door dat wereldbeeld van de mens als God op aarde.

Moderne technologie

Dierentuinen in stand houden vanwege hun educatieve functie is niet alleen een verkeerd signaal aan kinderen, het is ook overbodig. De moderne technologie kan de educatie over dieren tegenwoordig volledig vervangen. Tel daarbij op dat dierentuinen ontzettend veel publiek geld kosten (zo heeft Gemeente Emmen maar liefst 80 miljoen euro aan belangen in de dierentuin Wildlands) en jaarlijks duizenden kerngezonde dieren worden afgemaakt in Europese dierentuinen vanwege ‘genetische overbodigheid’, en je hebt een ontzettend problematische sector te pakken. Incidenten zoals die in Amersfoort zijn slechts het topje van de ijsberg en dragen eraan bij dat deze sector op den duur geen draagvlak meer over houdt.

Hoe gaan we om met cultureel erfgoed dat verwijst naar massamoorden? De Colt .32 was het favoriete wapen van de Nederlandse kapitein Raymond Westerling. De man die tijdens de Indonesische Revolutie verantwoordelijk was voor duizenden doden op Zuid-Sulawesi tussen december ’46 en maart ’47, stopte dit pistool bij zich als hij zijn kaki uitgaanstenue aantrok. Dit jaar is het 75 jaar geleden dat Indonesië onafhankelijk werd. Het wapen van Raymond Westerling, wordt tentoongesteld in het Nationaal Militair Museum.

Gevoelig erfgoed, erken dat

Het pistool blijft gevoelig erfgoed waaraan sterke, uiteenlopende emoties aan verbonden zijn en is van het soort erfgoed dat je met zijden handschoenen moet aanpakken. Erken dat en betrek dan vervolgens ook alle groepen mensen bij de wijze van presenteren.